सरोज सापकोटा
विराटनगर/समाजमा महिलालाई हरेक कुरामा बञ्चित गरिँदै आएकोमा पछिल्लो समय महिलाहरुनै समाज रुपान्तरणको शसक्तिकरण अभियानमा लम्किरहेको आभाष विराटनगरको महिला पञ्जेबाजाको समुहले दिएको छ ।
महिलाले बाजा बजाउन हुन्न भन्ने परम्परागत धारणालाई अन्त्य गर्दै देशका बिभिन्न ठाउँमा महिलाहरु पञ्चेबाजा बजाउँदै संस्कृति जोगाउने अभियानमा लागेका छन् । यसको उदाहरण स्वरुप विराटनगर स्थित महिलाको एउटा समूहले नौमती बाजामार्फत् समाजमा सशक्तीकरण र सचेतनाको अभियानलाई गति दिएका छन् ।
महिलाले बाजा बजाउन हुन्न भन्ने परम्परागत धारणालाई अन्त्य गर्दै विराटनगरका महिलाहरु फोटो : शिवप्रसाद ढुङ्गाना
उनीहरुले परम्परागत पञ्चेबाजाको संरक्षण र संवर्द्धन गर्दै सामाजिक परिवर्तनको अभियानलाई अघि बढाएका हुन् । नौमती बाजा पञ्चेबाजाको ठूलो रुप हो । यसमा अन्य चार थान सहनाइ र दमाहा थपिएका हुन्छन् । पञ्चेबाजामा दमाह, झ्याली, ट्याम्को, ढोलकी र सहनाइ रहेका छन् ।
नौ जना वाद्यवादक लोक कलाकारले सुर र ताल मिलाएर एकै पटक बजाइने भएकाले यो बाध्य समूहलाई नौमती बाजा भनिएको हो । सांस्कृतिक क्षेत्रमा महिलाको सहभागिता र लोपोन्मुख बाजाको जगेर्ना गर्न अभियान सञ्चालन गर्न लागेको समुहले बताएको छ । पछिल्लो समय यसमा महिलाको आकर्षण बढेको समूहले जनाएको छ । नौमती बाजा नेपाली धार्मिक, एवं सांस्कृतिक सम्पदाको रुपमा विवाह, व्रतबन्ध, विदेशी पाहुनाको स्वागत र बिदाइ, राष्ट्रिय–अन्तर्राष्ट्रिय सभा समारोहदेखि विशेष कार्यक्रममा बजाइने गरिन्छ । सुरुमा बाजा बजाउन लाग्दा समाजमा अलि अलि कुरा काट्न सुरु गरिए पनि यहाँसम्म आइपुग्दा त्यसो नभएको अनुभव पञ्चेबाजा बजाउने महिलासँग छ ।
पञ्चेबाजा अब महिलाको आम्दानीको स्रोत बनेको छ । एउटा कार्यक्रममा पञ्चेबाजा बजाए वापत १५ हजार देखि ४० हजार सम्म लिने गरेका छन् । महिलाले बाजा बजाउनै हुँदैन भन्ने मान्यता तोडेर पुरुष भन्दा उत्कृष्ठ बाजा बजाएकै कारण उनीहरू सबैको रोजाइमा परेको महिलाहरुले बताए । यस किसिमको महिला सशक्तिकरणको अभियानले सबैको आखाँ खोलिदिएको छ भने स्थानिय सरकार साथै प्रदेश र संघिय सरकारलाई चुनौती थपिदिएको छ ।
